W czasie kryzysu gospodarczego wywołanego epidemią COVID-19 przedsiębiorcy mogą ubiegać się o ulgi i odroczenia w zakresie płatności podatku dochodowego. Dzięki przepisom kolejnych wersji Tarczy Antykryzysowej niektóre obowiązki fiskalne uległy przesunięciu, nowe regulacje umożliwiają ponadto przedsiębiorcom zaliczenie do kosztów uzyskania przychodu wydatków, których nie uwzględniali dotychczas w rozliczeniach CIT i PIT. Niektóre problemy związane z kalkulacją podatku dochodowego pozostają aktualne, inne zaś w obliczu zmieniających się okoliczności gospodarczych wymagają dodatkowej analizy i rewizji dotychczasowego podejścia.
Konieczność weryfikacji dokumentacji cen transferowych (TP)
Nieprawidłowości dotyczące określenia warunków transakcji między podmiotami powiązanymi (ceny transferowe, TP) mogą skutkować wymierzeniem wobec podatnika dodatkowego zobowiązania podatkowego, jak również dotkliwymi sankcjami karnoskarbowymi. Minęły już czasy, gdy ceny transferowe były hermetycznym zagadnieniem, pozostającym poza zainteresowaniem organów skarbowych z uwagi na brak specjalistycznej wiedzy i doświadczenia w tym zakresie. Obecnie kwestie te są przedmiotem licznych kontroli fiskusa, a w resorcie finansów powołano w celu ich koordynacji eksperckie departamenty. W obliczu zmieniającej się sytuacji gospodarczej problematyka dokumentacji cen transferowych nabiera szczególnego znaczenia.
Realia ekonomiczne, w oparciu o które powiązane podmioty dokonują uzgodnień dotyczących m.in. podziału kosztów i ryzyka strat w zakresie nabywanych od siebie towarów i usług, znajdują odzwierciedlenie w sporządzanej dla celów podatku dochodowego dokumentacji TP. Światowa pandemia COVID-19 i wywołane nią spowolnienie gospodarcze znacząco wpływają na relacje biznesowe, jak i koniunkturę. W konsekwencji dotychczas uzgodnione warunki transakcji mogą rozmijać się z rzeczywistością rynkową uniemożliwiając osiągnięcie planowanych zysków, a w wielu przypadkach generować straty większe niż pierwotnie zakładane. Coraz więcej przedsiębiorstw będzie musiało dokonać rewizji obowiązujących zasad podziału ryzyka i amortyzowania strat finansowych w grupie. Ponadto z uwagi na zagrożenie epidemiologiczne część produkcji będzie niejednokrotnie przenoszona do innych jurysdykcji, w wyniku czego zmianie ulegnie stosowany łańcuch dostaw. Tym samym powstanie konieczność sporządzenia dokumentacji TP dla transakcji z nowymi, wcześniej nieuwzględnionymi w danym modelu biznesowym, podmiotami powiązanymi.
Nowe realia gospodarcze, a w konsekwencji zmiana poziomu zysków i strat ponoszonych przez powiązanych przedsiębiorców skutkować będą zatem koniecznością ponownego przeprowadzenia analiz porównawczych („benchmarking”) dla określenia cen rynkowych, ustalenia nowych warunków transakcji, a następnie weryfikacji sporządzonej dokumentacji cen transferowych stosowanych w operacjach między powiązanymi podmiotami.
Weryfikując warunki transakcji należy wziąć pod uwagę, że operacje generujące w ubiegłych latach zyski, w bieżącym okresie mogą w wyniku kryzysu gospodarczego skutkować stratą. Tym samym podmioty dotychczas nieobjęte obowiązkiem sporządzenia dokumentacji TP mogą być zobowiązane do jej posiadania. Najważniejszą kwestią jest, to aby uzgodnione warunki transakcji odpowiadały realiom rynkowym. Zahamowanie i spadek wydajności produkcji, obniżenie rentowności biznesu, a w konsekwencji wzrost kosztów ponoszonych przez dany podmiot w grupie będą wpływać na zyskowność transakcji między powiązanymi podmiotami. Należy zatem zadbać o wyczerpujące udokumentowanie uzgodnionych warunków i poparcie ich finansowymi analizami przeprowadzonymi w oparciu o bieżące wskaźniki rynkowe. Trzeba się bowiem liczyć z tym, że organy podatkowe będą kwestionować zasady rozliczeń przyjętych między powiązanymi stronami, porównując je z rynkowymi warunkami stosowanymi między podmiotami niezależnymi, a weryfikację przeprowadzać w okresie późniejszym z perspektywy aktualnej sytuacji gospodarczej.
Dodatkowo trzeba pamiętać, że w sytuacji, gdy uzgodnione warunki transakcji objęte były uprzednimi porozumieniami z administracją skarbową (APA), a realia będące podstawą tych uzgodnień w skutek kryzysu gospodarczego uległy zmianie, ochrona wynikająca z takich porozumień może zostać istotnie osłabiona.
Podatek „u źródła” (WHT) ciągle problematyczny
Resort finansów rozpoczął prace nad projektem rozporządzenia ponownie przesuwającego w czasie nowe zasady poboru podatku „u źródła” od wypłat należności określonych w art. 21 ustawy o CIT (analogicznie art. 41 ust. 12 ustawy o PIT) oraz dywidend. Planowane regulacje dotyczące min. obowiązku poboru podatku od wymienionych płatności w przypadku, gdy przekraczają one 2 mln PLN – bez możliwości zastosowania zwolnienia lub obniżonej stawki zostały już dwukrotnie odroczone (najbliższy termin przesunięcia upływa w dniu 30 czerwca br.). Gdyby weszły w życie, płatnicy zobowiązani byliby pobierać WHT od wypłacanych należności bez możliwości niepobrania podatku bądź zastosowania zwolnień lub obniżonych stawek przewidzianych w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania lub obowiązujących przepisach. Dopiero w dalszej kolejności podatnicy lub płatnicy, którzy ponieśli ekonomiczny ciężar podatku mogliby ubiegać się o zwrot wpłaconej daniny. Biorąc jednak pod uwagę panujący kryzys gospodarczy oraz postulowane przez podatników zmiany (min. ograniczenie stosowania nowych przepisów jedynie do płatności pasywnych z jednoczesnym wyłączeniem usług niematerialnych) wejście w życie nowych zasad poboru WHT, w praktyce problematyczne i budzące liczne wątpliwości, zostaną najprawdopodobniej ponownie odłożone do końca roku.
Podatnicy dokonując płatności w dalszym ciągu są jednak zobowiązani dochować należytej staranności w weryfikacji, czy podmiot, na rzecz którego dokonują wypłaty należności jest ich rzeczywistym beneficjentem, tj. czy m.in. prowadzi rzeczywistą, zgodną z realiami ekonomicznymi działalność gospodarczą w miejscu swojej siedziby i nie jest jedynie pośrednikiem w przekazywaniu płatności. Kwestia ta była już wielokrotnie przedmiotem sporów między podatnikami a organami skarbowymi, zwłaszcza w sytuacji gdy beneficjent płatności jest spółką holdingową, której działalność nie wymaga złożonej infrastruktury (np. biurowej), a osoby nią zarządzające w wielu przypadkach nie są w jej siedzibie fizycznie obecne. Jakkolwiek z uwagi na panującą sytuację można spodziewać się łagodniejszego podejścia organów podatkowych do tego zagadnienia, problemu nie należy bagatelizować. W sytuacji, gdy podmiot otrzymujący płatność nie zostanie uznany za jej rzeczywistego beneficjenta podatnicy narażeni są bowiem na zakwestionowanie prawa do zastosowania preferencji w zakresie WHT. Dodatkowym problemem w sytuacji, gdy administracje podatkowe wielu państw przeszły w tryb pracy rotacyjnej lub zdalnej może być uzyskanie certyfikatu rezydencji podatkowej takiego podmiotu. Posiadanie stosownego dokumentu jest bowiem w świetle obowiązujących przepisów warunkiem zastosowania zwolnienia lub preferencyjnej stawki podatku „u źródła” należnego z tytułu dokonywanych płatności.
Analizując kwestię WHT od płatności z tytułu nabywanych od podmiotów powiązanych usług (np. informatycznych czy finansowych) warto również przy okazji zastanowić się, czy uwzględnienie ich w kosztach uzyskania przychodu podlegać będzie limitowaniu na podstawie art. 15e ustawy o CIT. Brak uwzględnienia niektórych wypłat w kalkulacji limitu KUP może bowiem skutkować zaniżeniem należnego podatku, a w konsekwencji koniecznością zapłaty zidentyfikowanej przez organy podatkowe zaległości wraz z odsetkami.
Nowe możliwości w zakresie kosztów uzyskania przychodów
Przepisy Tarczy Antykryzysowej umożliwiły podatnikom odliczenie od podstawy opodatkowania darowizn, zarówno pieniężnych, jak i niepieniężnych, przekazanych od dnia 1 stycznia 2020 r. do dnia 30 września 2020 r. na cele walki z koronawirusem:
- podmiotom wykonującym działalność leczniczą, wpisanym do wykazu, opracowywanego przez właściwego miejscowo dyrektora oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w porozumieniu z wojewodą;
- Agencji Rezerw Materiałowych z przeznaczeniem na cele wykonywania zadań ustawowych;
- Centralnej Bazy Rezerw Sanitarno-Przeciwepidemicznych z przeznaczeniem na cele wykonywania działalności statutowej.
Możliwa do odliczenia kwota jest zróżnicowana w zależności od momentu dokonania darowizny:
- w przypadku dokonania darowizny do dnia 30 kwietnia 2020 r. – odliczeniu podlega kwota odpowiadająca 200% wartości darowizny;
- w przypadku dokonania darowizny w maju 2020 r. – odliczeniu podlega kwota odpowiadająca 150% wartości darowizny;
- w przypadku dokonania darowizny od dnia 1 czerwca 2020 r. do dnia 30 września 2020 r. – odliczeniu podlega kwota odpowiadająca wartości darowizny.
Antykryzysowe regulacje rozszerzyły także możliwość skorzystania z ulgi badawczo rozwojowej (B+R) oraz tzw. IP Box. Ulga B+R pozwala na uwzględnienie w kosztach uzyskania przychodów dla celów podatkowych, poniesionych i już uwzględnionych w KUP, wydatków kwalifikowanych związanych z działalnością badawczo-rozwojową. Z kolei ulga IP Box polega na możliwości objęcia dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej, np. patentów, stawką podatku dochodowego w wysokości 5%.
Nowe ułatwienie wprowadzone przez Tarczę Antykryzysową polega na prawie do uwzględnienia wymienionych ulg już w zaliczkach na podatek dochodowy, podczas gdy, co do zasady są one ujmowane w rozliczeniu rocznym. Warunkiem skorzystania z ulgi B+R na nowych zasadach jest, aby celem działalności badawczo-rozwojowej było opracowanie produktów niezbędnych do przeciwdziałania COVID-19, natomiast przesłanką zastosowania IP Box – aby dochody z kwalifikowanych praw własności intelektualnej były wykorzystywane do przeciwdziałania COVID-19.
Z uwagi na bardzo ogólne sformułowanie powyższych kryteriów, podatnicy z jednej strony mają szerokie możliwości skorzystania z ustawowych ulg, z drugiej zaś mogą mieć poważne wątpliwości z określeniem, czy poniesione przez nich wydatki spełniają warunki uprawniające do skorzystania z ulg B+R i IP Box. Należy zatem gruntownie przeanalizować zakres prowadzonej działalności (w tym rodzaje poniesionych kosztów) i zastanowić się, czy skorzystanie z ułatwień będzie w danej sytuacji możliwe. Z uwagi na brak precyzyjnego uregulowania tej kwestii, dobrym rozwiązaniem będzie z pewnością zabezpieczenie interesów podatnika poprzez wystąpienie z wnioskiem o indywidualną interpretację prawa podatkowego.
Artykuł został opublikowany na portalu INFOR.
